آداب اسلامى / آیت الله محمد شیرازی
س: منظور از آداب اسلامى چیست؟
ج: آداب اسلامى عبارتست از رهنمودهاى اسلام در باره بسیارى از جزئیات و مسائل مربوط به زندگى انسان که در بعضى موارد توصیه فرموده که انجام داده شود و در بعضى موارد دیگر سفارش کرده است که انجام نگیرد، و در عین حال، احکام واجب و حرام در باره آنها صادر نفرموده است. ولى بى تردید، توجه به اینگونه دستورات اسلام، فرد و جامعه را در مسیر تکامل مى اندازد، و در دنیا و آخرت مقام انسان را بالا مى برد.
س: اگر آداب اسلامى موجبات ترقى انسان را فراهم مى سازند. چرا اسلام آنها را بصورت واجب و حرام مقرر نفرموده است؟
ج: اسلام، ضعف طبیعى بشر را به حساب آورده است. خداوند هیچگاه نخواسته است با احکام دشوار و طاقت فرسا انسانها را به ستوه آورد از این رو در مورد مسائل ضرورى دینى و دنیوى، صریحاً حکم به وجوب یا حرمت داده است اما، در موارد دیگر به خود انسان واگذار کرده است و به انسان اختیار داده است که اینگونه کارها را انجام دهد تا ندهد، در عین حال اسلام در هر مورد جزئى و کلى اشاره کرده است که این کار خوب و پسندیده است یا زشت و ناپسند، تا مردم سختکوش که همواره در صدد ترقى و تعالى خود و جامعه شان هستند، به این آداب عمل کنند و به پاداش نیک در این جهان و در جهان دیگر نائل آیند.
س: ممکن است براى آداب اسلامى مثالهایى بزنید؟
ج: آداب اسلامى بسیارند. در اینجا فهرست مختصرى از آنها را مى آوریم:
1 ـ آداب زن گرفتن و شوهر کردن، شرایطى که دختر باید داشته باشد و شرایطى که پسر باید داشته باشد، از نظر: ایمان، اخلاق، قیافه، ثروت، اصل و نسب و کمال.
2 ـ آداب ازدواج، مهریه، نوازش و همخوابگى، اخلاق زناشویى و عده نگهداشتن.
3 ـ آداب باردارى، شیر دادن، و تربیت فرزندان.
4 ـ آداب کارکردن در داخل خانه و بیرون خانه، براى زن و شوهر.
5 ـ آداب لباس: نوع پارچه، رنگ، مشخصات و تعداد لباس.
6 ـ آداب موى سر، صورت، ابرو و دیگر جاهاى بدن. شانه زدن، روغن زدن، تراشیدن، آرایش، پیچیدن، برطرف کردن، دارو کشیدن و غیره.
7 ـ آداب بهداشت بدن، روغن زدن، کیسه کشیدن، و ورزش کردن.
8 ـ آداب خوردن و آشامیدن.
9 ـ آداب خواب رفتن و بیدار شدن از خواب، کشیدن دست و پا و به پشت خوابیدن و غیره.
10 ـ آداب سرمه کشیدن چشم، مسواک زدن دندان، خلال کردن، خوشبو کردن دهان و دیگر اعضاى بدن.
11 ـ آداب گرمابه رفتن: وارد شدن، بیرون آمدن، تطهیر با آب. بر طرف کردن نجاست و لنگ بستن.
12 ـ آداب وارد شدن و نشستن در مجالس: پیش سلام بودن، جاباز کردن، نگهداشتن زبان و چشم و گوش از کارهایى که با نشستن درحضور دیگران منافات دارد، مانند درگوشى صحبت کردن، و وراجى کردن، مؤدب نشستن و درست نشستن.
13 ـ آداب غذاخوردن و هم غذا شدن، شستن دست قبل و بعد از إذا، تا گرسنه نشود نخورد، پیش از آنکه کاملاً سیر شود دست از غذا بکشد، کیفیت نشستن سر سفره و شروه به غذا با بسم الله و شکر خدا.
14 ـ آداب آب نوشیدن ایستاده یا نشسته، جرعه آشامیدن یا مکیدن و با فاصله آب خوردن.
15 ـ آداب کسب و تجارت.
16 ـ آداب کشاورزى.
17 ـ آداب حفظ سلامتى، بهداشت، پیشگیرى و درمان.
18 ـ آداب آموزگارى و شاگردى، درس و کتاب، تالیف و نگارش و مباحثه و گفتگو براى تمرین درس.
19 ـ آداب معاملات خرید و فروش، اجاره و رهن و غیره.
20 ـ آداب نگاهدارى مرغ و پرندگان.
21 ـ آداب تمیزکردن اتاق و حیاط خانه و چگونگى خانه و اتقاهایش.
22 ـ آداب نگاهدارى چارپایان و دیگر حیوانات، آب و علوفه دادن و جابجا کردن.
23 ـ آداب ساختمان بالا بردن و ساختن بنا روى زمین.
24 ـ آداب خیابان کشى، حفر چاه و کانال کشى رودخانه.
25 ـ آداب بهره بردارى از ثروتها و منابع طبیعى از قبیل: معادن، گنج در دریا و خشکى.
26 ـ آداب سفر و حضر.
27 ـ آداب سربریدن حیوانات.
28 ـ آداب قضاوت و دادرسى: قاضى، شاهد، منشى، وکیل.
29 ـ آداب پوشیدن زیور آلات و نگاه کردن در آیینه.
30 ـ آداب مستراح رفتن و نشستن، ذکر گفتن، طهارت گرفتن و غیره.
31 ـ آداب معاشرت با مردم، بستگان و نزدیکان و عموم مردم، کیفیت دست دادن و غیره.
32 ـ آداب صلح و پیمان نظامى بستن و جنگ و حمله.
33 ـ آداب سوار شدن و پیاده شدن، در بین راه منزل کردن، رفیق راه گرفتن.
34 ـ آداب محتضر، میت، تشییع جنازه، کفن و دفن، ساختن قبر، سوگوارى و غیره.
35 ـ آداب سالم و بیمار.
36 ـ آداب ثروتمند و مستمند.
37 ـ آداب تبلیغ و ارشاد و کیفیت هدایت مردم.
38 ـ آداب حاکم و عالم و واعظ و امام جماعت و غیره.
39 ـ آداب وصیت، ارث، اجراى حدود شرعى و قصاص.
40 ـ آداب دعا و نماز و دیگر عبادات و زیارت مشاهد مشرفه.
بررسى مفصل کلیه آداب اسلامى به چندین مجلد کتاب نیاز دارد(1).
1 ـ براى تفصیل آداب اسلام، رجوع شود به کتاب (حلیةالمتقین) تألیف مرحوم علامه مجلسى(ره) و کتاب (آداب الشریعه المطهره) از آثار مرحوم آخوند ملا محمد باقر فشارکى(ره) و از نظر تطبیق با علوم روز به کتابهاى (اولین دانشگاه و آخرین پیامبر) تألیف آقاى دکتر سید رضا پاک نژاد.
